Pancit Batil-Patung: Tuguegarao's Pride

CIUDAD TI PANCIT

Maysa a dakkel nga industria iti Cagayan ti pancit, nangruna iti Ciudad ti Tuguegarao. No labsen ti agsao, di maguantaan dagiti lokal nga agar-aramid iti miki iti ciudad ti kaadu ti suplayanda iti produktoda ta iti agarup amin a suli ken sidiran ti ciudad, adda masarakan a panciteria, dakkel ken bassit, a pagaarimutongan dagiti mammansit. Kadagiti pasdek ken puesto ti negosio, pagtagilakuan, eskuelaan, ofisina, naiballaballaet dagiti pagpancitan. Kadagiti paradaan ti bus, dyipni, traysikel, caretela; kadagiti igid ti highway, saan a maaw-awan ti panciteria. Adda pay no kua uray la tallo a panciteria nga agaabay iti puesto. Uray pay kadagiti restauran wenno panganan, adda latta nga adda pancit a mabalin nga orderen. Iti inaldaw, nangruna iti break time ken iti mumalem, agadiwara iti siudad ti sayamusom ti agat-sibuyas, agat-bawang, agat-sili, agat-adobo, agat-sopas, agat-itlog, agat-pancit a mangipasimudaag a katibok ti luto ken kaan iti pancit.

Uray nagadu a panciteria iti Tuguegarao, adu latta dagiti parokiano iti tunggal puesto. Addaan ngamin iti kabukbukodan a suki a mammansit ti tunggal panciteria ta kas kapadasan ken kapaliiwan, agduduma met ti sabor ken nanam dagiti maluto a pancit iti tunggal panciteria. Addaan dagiti agduduma nga aglutluto iti kabukbukodan a timpla ken ramen ken wagas iti panagluto iti pancit a pakairuaman no kua ti mammansit a dila ken boksit dagiti i-Tuguegarao. Ket awan maidumaduma kadagiti parokiano a mammansit: executive man iti ofisina, naka-barong nga empleado, uniformado a colehiala, tindera, kutsero, guardia, polis, drayber ti traysikel, mannalon, padapada a masarakam ida nga uray la agkalkaling-etan nga agpampansit kadagiti panciteria ti Tuguegarao.

Mairaman kadagiti kalalatakan a panciteria iti siudad ti ECL, J-Ren's,  Budyok’s, Dating Doon, Gretchen’s, Tuddao’s, Nang’s, Amigo’s, Triangle, Max, Bunagan's, Jomar's, ken adu pay.

PANCIT BATIL-PATUNG

Agduduma dagiti kita ti luto ti pancit iti Tuguegarao kas iti pancit guisado, pancit canton, pancit bihon, pancit sotanghon, wenno pancit lomi ken pancit mami. Ngem kangrunaan ken kalatakan ti pancit batil-patung, ti luto a kabukbukodan a pataud ti Tuguegarao ken iti Cagayan. Maaw-awagan pay daytoy iti "Pancit Tuguegarao" ken no maminsan, "Pancit Ibanag." No adda Pancit Cabagan wenno Pancit Malabon wenno Pancit Molo, adda met Pancit Tuguegarao nga isu ti batil-patung. Kaaduan a panciteria iti ciudad ti naisangrat laeng para iti pancit batil-patung, awanen sabali, ta daytoy ti ad-adda a sapulen ken orderen dagiti parokiano.

Iti Tuguegarao, no sumrekka iti panciteria, maipasabat ti nakaitangkarang a kasla plakard a naibitin wenno nakalansa iti diding a nakaisuratan ti menu ti pancit batil-patung iti agduduma a pagpilian nga order segun iti presio ken kaadu ti serving ken/wenno toppings: "Regular," "Super," "Mega," ken "Special."

Gagangay a sangapinggan ti "regular" a batil-patung ken agpateg iti P25, naparabawan iti kalalainganna a kaatado ti naigisa a nagayat a repolio, nasigsigit a carrot, nair-irap a baguio beans, patubo a balatong (toge), nagayat a bulong ti lasona, gisado a nagiling a karne ti baboy wenno nuang, narumrumek a sitsaron-baboy, ken kangrunaanna, itlog.

Ti itlog a maiparabaw, isu ti "patung." Masansan a ‘tay naprito nga umuna nga estilo sunny side up wenno naigisa iti sangkabassit a digo a nakalutuan ti pansit. Wenno ‘tay naipettak a maiparabaw apaman a maadaw ken maidasar ti napudot a pancit.

Iti P30, ad-adu ti serving ti "super" ken sumagmamano kagalip a hotdog ken kailgat nga adobo a dalem ti baboy ti mainayon a toppingsna.

Ti P35 a "mega", dandanin sangabadehado a batil-patung ken malaksid kadagiti naagapaden a parabaw, ad-adu ti maikabil a nail-ilgat a dalem ken hotdog ken manayonan pay no dadduma iti napirpirsay a bagnet wenno ilgat ti adobo a karne ti baboy.

Ti "special" a pancit batil-patung ket manipud iti P40 agingga P45. Daytoy ti makuna nga "specialty" ti partikular a panciteria a pakaigidiatanna iti sabali a panciteria. Mabalin nga ad-adu ti maipan a pancit, napuspuskol ti maiparabaw a dalem wenno karne ken sitsaron nga uray la agpissuolan ti serving, wenno addaan iti sabsabali pay a parabaw a kas iti nakirog a pasayan, gisado a fishballs wenno tokwa, itlog ti pugo, embutido, napulbos wenno napirpirsay a lasag ti tinapa ken dadduma pay a topping a gagangay a maikabil laeng iti dadduma a kita ti pancit kas iti canton, palabok wenno bijon.

Amin dagitoy nga order ket mapakuyogan iti naitasa wenno naimalukong a napalet a kaldo a naaramid iti itlog a naibatir iti digo a nakalutuan ti pancit. Isu daytoy ti "batil" a gagangay a kalduen kabayatan ti pannangan ti pancit. Wenno no kursunada, maipakbo wenno mailabay iti pancit. Isu pay daytoy ti nakaadawan ti nagan a "batil-patung," maiparabaw ti nabatir nga itlog iti pancit.

Saan met a maaw-awan ti nakaplatito a nagayat a sibuyas a mapasurotan iti sumagmamano nga iwa ti calamansi a pagperres. Matimpla iti toyo, tubbog ti calamansi wenno suka ti artem a sili ken mapettakan iti sili, daytoy ti mangpaimas ken mangpasabor ken mangpaingel iti batil-patung.

No managsilika, adda a nakaanta ti suka ken naartem a sili ti sairo iti tunggal lamisaan. Iti dadduma a panciteria, adda pay ‘tay nagayat a silit’ sairo. Adda pay no kua ‘tay napulbos a sili a mabalinmo nga iperper iti pancitmo ken iti kaldom. Kinapudnona, adda dagiti mangibaga a nabileg nga aphrodisiac ken pagpabara iti lamminen a rikna ti batil-patung aglalo no napnek iti nakapalpalet a batil, naderder a sili, ken nagayat a sibuyas. Kas pasingkedan dagiti addaan panciteria, ad-adda ken ad-adu ti malakoda a batil-patung no kasta a kalam-ekna ken no matutudo. Umabot pay iti P3,000 agingga iti P5,000 ken nasursurok ti manetoda iti inaldaw no kua.

Iti sumagmamano a panciteria, malaksid iti soft drink, fruit juice wenno iced tea a pagibulon, mabalin pay ti agorder iti cervesa wenno hinebra ket agbalin ti batil-patung a naimas ken nakanannanam a pulotan. Iti pay dadduma a mammansit, saan laeng a pangmerienda, makaanayen a pangngaldaw wenno pangmalemda ti maysa nga order ti pancit.

‘REPUBLICA TI PANCIT’

Saan ketdi a partikular la iti Tuguegarao wenno Cagayan ti panagayat iti pannangan iti pancit. Kinapudnona, sapasap daytoy ket kaaduan a Filipino ti mannangan iti pancit ta saan met ngamin a maaw-awan ti pancit iti menu wenno iti lamisaan a panganan iti agarup isu amin a paset ti Filipinas manipud inyam-ammo dagiti nagkauna nga Insik ti pancit iti pagilian. Amin a Pinoy a sagana wenno padaya, bassit man ken dakkel, adda nga adda ti pancit. Nangruna la ngaruden iti panagkanaganan, prominente a maidaya ti pancit kas "pangpaatiddog iti biag" ti agkasangay.

Iti maysa nga artikulo ti Philippine Center for Investigative Journalism, gapu iti takuat a sumaruno ti pancit iti innapuy a kas kangrunaan a makan wenno taraon ti Pinoy, nabirngasan ti pagilian kas "Republic of Pancit." Kada rehion ket addaan kabukbukodan a version ti pancit iti agduduma a wagas ti panangisagana iti pancit ken dagiti parabaw, panangluto ken panangkaan.Adda Pancit Cabagan ti Isabela, Pancit Vigan ken miki ti Ilocos, Pancit Habhab ti Quezon, Pancit Molo ti Iloilo ken Bacolod, La Paz Bachoy ti Iloilo, Pancit Malabon ti Malabon, Pancit Luglog iti Pampanga ken Katagalogan, Pancit Marilao ti Bulacan, Pancit Bataan ti Bataan, Pancit Batil-Patung ti Tuguegarao ken Cagayan, ken dadduma pay.

Ken kinapudnona, itoy a panawen ti naynay a krisis iti ekonomia ken politika, dandani pay ketdin pattogen ti maysa a kita ti pancit ti bagas ken galunggong kas kangrunaan a taraon ni Pinoy, nangruna iti kaaduan a gagangay nga umili — ti nalatak ken nalaka nga instant pancit mami ken instant pancit canton a nagbalinen a kasla ofisial a nailian nga staple food gapu iti kanginan ti bagas agraman karne, ikan ken nateng. Adu a nakurapay a pamilia ti arigna instant pancit laengen ti pagbibiagda.

Ket dinto la ngata, aya, met adda maaramid nga instant pancit batil-patung tapno uray siksika ket maisaganamon ti bukodmo a Pancit Tuguegarao? Napintas la ketdi manen nga industria iti ciudad ta mabalin a mayexport payen iti sabsabali a pagilian a yan dagiti mail-iliw iti pancit batil-patung a Cagayano.

Ngem kadagiti patneng a mammansit iti Tuguegarao, didanto la ketdi pay isukat ti uray pannakadarugsoyda iti ling-et a mangan iti batil-patung nga orderen ken anusanda nga urayen a maidasar kadagiti paboritoda a panciteria. Didanto malipatan  nga iyebkas ti "Pancit tera!" ("Intay’ agpancit!) no makalagip ti mailiw a dila ken boksit.